000 m2 đất để trồng ngô, sắn
Việc các hộ vùng cao thiếu đất sản xuất là có nguyên nhân do hầu như những hộ vùng cao là hộ người Mông, Dao, Nùng, là những dân tộc quen sống du canh, du cư, nên đi đến đâu phá hoang đến đó. 370 nhân khẩu sinh sống thuộc 3 xã Côn Minh, Kim Hỷ (Na Rỳ), Cao Sơn (Bạch Thông), chính yếu là dân tộc Dao, Nùng.
Đất rừng trong khu vực này cũng không được giao cho dân bảo vệ, cơ sở hạ tầng đều rất kém do khi có dự án đầu tư đều phải có đánh giá tác động môi trường của Bộ Tài nguyên Môi trường. Đất rừng cũng đã được giao khoán bảo vệ, giao đất trồng rừng, nên việc khai thác là khó. Nên đời sống người dân không có đất đã khó càng thêm khó. Những năm gần đây, quốc gia có chính sách ổn định dân cư, tập hợp người dân du canh, du cư lại thành từng thôn, bản để tiện quản lý, cũng nhằm mục đích nâng cao đời sống cho người dân, từ nước hợp vệ sinh, rồi điện, dài, trạm y tế.
Khu bảo tàng loài và sinh cảnh Nam Xuân Lạc nằm trên địa bàn 3 xã Đồng Lạc, Xuân Lạc và Bản Thi, trong đó vùng lõi gồm 8 thôn với 7 hộ gia đình và 36 nhân khẩu sinh sống, đẵn là người Dao, Mông. Đời sống các hộ dân trong khu vực còn nhiều khó khăn, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ hộ nghèo cao, nhận thức và điều kiện canh tác còn lạc hậu, diện tích canh tác ít, thậm chí không có đất ruộng để canh tác nên phụ thuộc nhiều vào việc phá hoang khoáng sản, lâm thổ sản và săn bắt động vật hoang dã.
Ngoài việc thiếu đất sinh sản, người dân sống trong vùng lõi đốn là đồng bào dân tộc thiểu số, điều kiện sinh hoạt, đi lại khó khăn, ít được tiếp cận thông tin nên trình độ dân trí thấp.
000m2. Đây là bài toán khó không chỉ cho Bắc Kạn mà của cả nước, nên cần một chính sách nhà nước hợp lý mới có thể giúp người dân tộc sống ở vùng cao, vùng sâu, đặc biệt trong các khu vực bảo tồn, vườn Quốc gia thoát nghèo vững bền. Thiếu đất sinh sản Số hộ nghèo ở các vùng lõi của Vườn Quốc gia Ba Bể và hai Khu bảo tồn Kim Hỷ, Nam Xuân Lạc còn chiếm tỷ lệ cao là do đời sống của người dân phụ thuộc đẵn vào sinh sản nông, lâm nghiệp, lúa, ngô là cây trồng chính nhưng diện tích ít, chỉ canh tác được một vụ.
Đặc biệt, trong những khu vực là vùng bảo tồn, Vườn Quốc gia nghiêm cấm việc phá hoang, khai hoang lâm thổ sản, cấm săn bắt động thực vật. Ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Khu bảo tồn tự nhiên Kim Hỷ, cho biết: Tại Khu bảo tàng tự nhiên Kim Hỷ có 2.
Ở Vườn Quốc gia Ba Bể có xã Nam Mẫu nằm trọn trong vùng lõi. Ắt để là hộ nghèo. Trong đó, có 13 thôn bản với 517 hộ dân thuộc các xã Nam Mẫu, Quảng Khê và Khang Ninh, toàn người dân tộc thiểu số Mông, Dao sinh sống. Theo bà Đỗ Thị Minh Hoa, chủ toạ UBND huyện Ba Bể, cả 3 yếu tố cần để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống, người dân thì ở những thôn vùng cao, thuộc Vườn nhà nước Ba Bể đều thiếu: Đất sản xuất ít; không có đường; trình độ thâm canh thấp.
Nhưng cái khó nhất vẫn là đất sản xuất cho các hộ đồng bào, bởi đất sản xuất hình thành từ trước đã có chủ, chẳng thể lấy của người này chia cho người khác. Cũng như Vườn Quốc gia Ba Bể, Khu bảo tồn tự nhiên Kim Hỷ nằm trên địa bàn 7 xã là Kim Hỷ, Lương Thượng, Lạng San, Ân Tình, Côn Minh (huyện Na Rỳ) và Cao Sơn, Vũ Muộn (huyện Bạch Thông).
Ngoại giả, thiếu nước sản xuất do hệ thống thủy lợi chưa được đầu tư, phương thức sinh sản lạc hậu nên năng suất cây trồng đạt thấp, tình trạng thiếu lương thực hàng năm từ 2 đến 3 tháng vẫn xảy ra.
Để giảm nghèo ở những thôn bản này là rất khó, vì họ không có đất canh tác, không được phép khai hoang. 5 thôn người Mông, Dao này gần như 100% là hộ nghèo. Ở 5 thôn này tổng cộng có 176 hộ nhưng chỉ có 95 ha đất canh tác, trong đó có 40 ha đất lúa một vụ, 55 ha ngô cũng chỉ trồng được một vụ/năm.
Đường liên lạc thì chỉ có đường mòn, nhiều thôn xe máy còn không đi được, đẵn đi bộ. Đời sống khó khăn Vườn Quốc gia Ba Bể nằm trên địa bàn 7 xã gồm: Nam Mẫu, Hoàng Trĩ, Quảng Khê, Đồng Phúc, Khang Ninh, Cao Trĩ, Cao Thượng, thuộc huyện Ba Bể. Bà Nguyễn Thị Hằng, Chủ tịch UBND xã Nam Mẫu cho biết: Toàn xã có 426 hộ, thì có 95 hộ không có đất lúa, đều nằm ở 5 thôn người Mông, Dao.
Bây chừ có đến 3 thôn, bản tỷ lệ hộ nghèo là 100% như: thôn Đán Mẩy, Khau Qua, Nặm Dài, xã Nam Mẫu (Vườn nhà nước Ba Bể), các thôn còn lại tỷ lệ nghèo cũng gần 50%. Trước thực trạng trên, tỉnh Bắc Kạn cần chỉ đạo các địa phương, ngành chức năng kết hợp thực hiện có hiệu quả các chính sách hiện hành, song song nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù tạo điều kiện cho người dân sinh sống trong khu vực Vườn Quốc gia, Khu bảo tồn phát triển vững bền kinh tế - từng lớp.
Trong đó có một số thôn 100% là hộ nghèo như thôn Lủng Vai, xã Côn Minh (Khu bảo tàng thiên nhiên Kim Hỷ); các thôn còn lại tỷ lệ nghèo cũng từ 47% trở lên. Đất đã ít, lại phân bố không đều. Việc chưa rà cấp giấy chứng thực quyền dùng đất, xác định vai trò là chủ rừng nên chưa có cơ sở để thực hành các chính sách về chi trả dịch vụ về môi trường theo Nghị định 99/2010/NĐ-CP ngày 24/9/2010 của Chính phủ.
000m2. Phần lớn các hộ dân vùng lõi Vườn Quốc gia Ba Bể còn rất khó khăn. Việc triển khai các dự án trồng rừng, các dự án phát triển sinh sản đối với các hộ dân trong vùng lõi còn gặp phải một số khó khăn như: Một số hộ gia đình chưa được cấp đất ở, đất canh tác nên khi khai triển các dự án trồng rừng không thực hành được.
Ông Lý Thái Hải, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Bắc Kạn cho biết: Giám sát tại các khu bảo tồn, vườn nhà nước của HĐND tỉnh cho thấy cả 3 khu vực đều có người dân sinh sống trong vùng lõi trước khi thành lập. Như Khu bảo tồn tự nhiên Kim Hỷ có 213,9 ha đất canh tác, trong đó chỉ có trên 30 ha diện tích trồng lúa nước, bình quân mỗi gia đình chưa được 1.
Do ở núi cao, rừng sâu nên người dân cũng không tiếp cận được khoa học kỹ thuật canh tác, chăn nuôi chủ yếu các giống gia súc, gia cầm địa phương, theo cách thả rông. Ăn nhập cho việc nâng cao dân trí, điều kiện tiếp cận thông tin qua truyền thanh, truyền hình. Đất sinh sản đã ít lại cốt yếu là đất trồng ngô, sắn. Bài và ảnh: Nguyễn Trình.
Có nhiều thôn hoàn toàn không có diện tích đất lúa, như Đán Mẩy, Khau Qua, Nặm Dài, Nà Hàn, Nà Kiêng. Tuy nhiên, vẫn còn 192 hộ chưa được cấp với diện tích khoảng 33. Trong vùng lõi Khu bảo tàng thiên nhiên Kim Hỷ hiện có 10 thôn, bản với 316 hộ dân và 1. Sản lượng năm cao nhất cũng chỉ đạt 3 tấn lúa/ha, ngô đạt 5,5 tấn/ha.
Nhà nước đã có nhiều chính sách, chương trình để tương trợ, nhưng các chế độ chính sách hầu hết mới dừng lại ở việc cho không và người dân bị động hưởng thụ, việc thực hành các mô hình đốn là các hộ dân ở vùng đệm, phần nhiều hộ dân vùng lõi ít tham dự thực hành các mô hình phát triển kinh tế.
